Eykur lífsgæði í þróunarríkjum
UNESCO, sem er menningarmálastofnun Sameinuðu þjóðanna í París, leiddu mál til lykta. Ljósmynd/UNESCO-Christelle ALIX
• Háskólar heimsins fá nýja umgjörð • Gró – þekkingarmiðstöð þróunarsamvinnu hefur verið sett á laggirnar • UNESCO á Íslandi • Sjávarútvegur, jarðhiti, landgræðsla og jafnréttismálin
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Sú þekking á sviði orkumála, sjávarútvegs, landgræðslu og jafnréttismála sem fulltrúar erlendra þjóða hafa fengið hér á Íslandi er mikilvæg og hefur aukið lífsgæði fólks í þróunarríkjum. Þetta hafa úttektir staðfest og í starfi mínu hef ég svo oft upplifað þetta og séð sjálfur,“ segir Guðlaugur Þór Þórðarson utanríkisráðherra.
Fellur að íslenskum áherslum
Á dögunum var undirritaður samningur milli íslenskra stjórnvalda og UNESCO, Menningarmálastofnunar Sameinuðu þjóðanna, um breytt fyrirkomulag á rekstri fjögurra skóla sem starfræktir eru hér á landi. Þeir verða héðan í frá reknir á vegum Gró – þekkingarmiðstöðvar þróunarsamvinnu – sem hafa mun eigin stjórn en verður sérstök eining innan utanríkisráðuneytisins. Allt fellur þetta, að sögn ráðherra, vel að áherslum í íslenskri þróunarsamvinnu og er jafnframt í samræmi við formkröfur UNESCO .
Skólarnir eru Jafnréttisskólinn, Jarðhitaskólinn, Landgræðsluskólinn og Sjávarútvegsskólinn. Á hverju ári taka þeir á móti hópum sérfræðinga frá þróunarríkjum til námsdvalar á Íslandi, en sérfræðingar hjá íslenskum stofunum sinna skólastarfinu sjálfu og halda námskeið ytra. Er Jafnréttisskólinn hýstur hjá Háskóla Íslands, Orkustofnun sér um Jarðhitaskólann, Landgræðslan og Landbúnaðarháskólinn fóstra Landgræðsluskólann og Sjávarútvegsskólinn er í umsjón Hafrannsóknarstofnunar. Í áranna rás hafa rúmlega 1.300 sérfræðingar frá fjölda ríkja sótt sína menntun hingað og reynslan er góð.
„Breytingunum sem gerðar voru á dögunum er ætlað að styðja enn frekar við hlutverk skólanna en raska ekki grunnstarfsemi þeirra eða hlutverki. Þá vænti ég þess að með þessu móti megi auka samlegð, samþætta betur starf skólanna annarri þróunarsamvinnu Íslands, leita nýrra samstarfstækifæra á alþjóðlegum vettvangi og nýta betur fé sem Íslendingar verja til þessa málaflokks,“ segir Guðlaugur Þór.
Heimsmarkmiðin eru leiðarljós í starfinu
Skapar Íslendingum tækifæri
Tíu af sautján heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna tengjast þróunarsamvinnu Íslendinga beint. Hvert stefnt er með starfinu er því alveg skýrt. Samstarfssjóði við atvinnulíf um heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna, sem utanríkisráðherra hafði forgöngu um að setja á fót í samræmi við stefnu um aukna aðkomu atvinnulífs að þróunarsamvinnu, er þarna ætlað að virkja þekkingu, fjárveitingar og frumkvæði íslenskra fyrirtækja.
„Með starfi Sjávarútvegsskólans leggjum við okkar af mörkum til að ná markmiðum okkar um verndun og sjálfbæra nýtingu hafs og vatna. Jarðhitaskólinn og vinnan þar er mikilvæg leið til sjálfbærrar orkunýtingar og Jafnréttisskólinn styður eflingu kynjajafnréttis, valdeflingu kvenna og frið. Þá leggjum við okkar af mörkum til að vinna að endurheimt vistkerfa, sjálfbærri landnýtingu og takmörkun landhnignunar með starfi Landgræðsluskólans. Skýr sýn og forgangsröðun er algjör forsenda árangursríks starfs og við erum komin vel á veg með að samþætta það allt heimsmarkmiðunum – enda skapar slíkt mörg tækifæri sem Íslendingar eiga að nýta sér,“ segir Guðlaugur Þór Þórðarson.
Úttektir staðfesta góðan árangur
Á yfirstandandi ári verja Íslendingar um 750 milljónum króna til starfsemi skólanna fjögurra. Þetta segir utanríkisráðherra mikilvægan þátt í þróunarsamvinnu Íslands sem gert sé ráð fyrir að efla, skv. stjórnarsáttmála núverandi ríkisstjórnar. Mikilvægt sé enn fremur að árangur af starfi þess sé mældur og það er gert á grundvelli fyrirmæla þróunarsamvinnunefndar Efnahags- og framfarastofnunarinnar ( OECD DAC ) sem Íslendingar gerðust aðilar að árið 2013.
„Óháð úttekt stofnunarinnar frá 2017 leiddi í ljós að Ísland stendur framarlega á mörgum sviðum þróunarsamvinnu. Þar er horft til þess að skýr sýn er á stuðning við þá allra fátækustu í heiminum með því að setja mannréttindi, kynjajafnrétti og friðar- og öryggismál í öndvegi. Árangur af starfi háskólanna fjögurra er góður, það hefur verið staðfest með ýmsu móti,“ segir Guðlaugur Þór.
Í alþjóðlegu samstarfi hefur verið kallað eftir því að UNESCO horfi í ríkum mæli til þeirra verkefna sem skólarnir sinna. Þetta segir utanríkisráðherra mikils virði og haldist í hendur við áherslur í utanríkisstefnu Íslendinga, svo sem jafnrétti kynjanna. Annað dæmi sé stórt verkefni UNESCO er varðar endurheimt og sjálfbæra nýtingu lands.
Mikilvægt samstarf
„Með þeim samningi sem Ísland hefur nú gert má segja að UNESCO sé orðin ein mikilvægasta samstarfsstofnun okkar á sviði þróunarsamvinnu ásamt öðrum alþjóðastofnunum sem við höfum lengur starfað með, svo sem Alþjóðabankanum , Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna , UN Women og Mannfjöldasjóði Sameinuðu þjóða nna,“ segir Guðlaugur Þór. Bætir við að eftir sem áður muni Íslendingar sinna þróunarsamvinnu með því að fulltrúar að heiman standi vaktina og sinni ákveðnum verkefnum. Samstarfslönd Íslendinga eru nú Malaví og Úganda – auk þess sem sérstökum verkefnum er sinnt í Mósambík, Síerra Leóne, Líberíu, Afganistan og Palestínu.
„Tvíhliða samvinna við skilgreind samstarfslönd verður áfram kjarni í íslenskri þróunarsamvinnu, enda hefur Ísland fundið leiðir til að ná góðum og sýnilegum árangri. Að sama skapi byggjum við á reynslu af starfi skólanna og af svæðaverkefnum í jarðhita og fiskveiðum þar sem útflutningur íslenskrar þekkingar hefur verið í aðalhlutverki. Frá því ég tók við embætti utanríkisráðherra hefur það verið áherslumál mitt að nýta íslenska sérþekkingu í þróunarsamvinnu og á þeirri braut verður haldið áfram.“
Greinin birtist í Morgunblaðinu 11. janúar 2020. Birt með góðfúslegu leyfi höfundar.